Теңге – экономикалық дербестіктің кепілі

Мемлекеттің тұрақты ұлттық валютасының болуы нарықтық қатынастардың дамуы мен елдің экономикалық тәуелсіздігінің негізгі критерийлерінің бірі болып есептеледі.

1993 жылдың 15 қарашасында ұлттық валюта – теңге айналысқа енгізілді. Бұл мемлекетіміздің экономикалық тәуелсіздігінің айқын көрінісі болды. Теңге – біздің дербес ел болғанымыздың белгісі. Басқаның валютасына тәуелді болу – барлық байлығыңды біреудің билігіне беру. Ұлттық валюта – еліміздің даму көзі, әлемдік деңгейге теңелудің алғашқы факторларының бірі. Ол барлық уақытта тәуелсіздігімізді қамтамасыз етеді.

Ұлттық валюта күннен-күнге өз елімізде ғана емес, одан тысқары жерлерде де сенімді беделге ие бола бастады. Өндіріс дамыған сайын елге шетел капиталының ағыны ұлғайып, отандық ірі инвесторлар пайда болған сайын ұлттық валюта да, сонымен қатар валюта нарығы да нығая түсті.

Дербес ақша – кредиттік және бюджеттік-салықтық саясатты және тиісінше неғұрлым тиімді макроэкономикалық тұрақтылық саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік берді. Әрине, бәрі оңайшылықпен орнығып, қиын-қыстау кезеңдерсіз, кедергісіз болған жоқ. 90-жылдардың ортасында еліміздің экономика саласында үлкен қиындықтар болды. Сол кезде ескі жүйедегі өндіріс орындары тоқтап жатты. Халықтың қаражаты тапшы, қазіргідей көптеген жәрдемақылардың түрлері жоқ еді ол кезде. 1997-1998 жылдары бюджеттің кіріс бөлігінің тапшылығынан әлеуметтік төлемдер, жәрдемақылар уақтылы төленбеген кезеңдері болғаны жасырын емес. Ол кезде Ұлттық қор жоқ. Дегенмен мемлекет тарапынан жүргізілген бюджеттік-салық саясатының нәтижесінде түйінді мәселелер толығымен шешімін тауып, қиындықтар артта қалды.

Сондай-ақ жаhандық қаржы дағдарысы жағдайында ұлттық валютаның тұрақтылығы мен орнықтылығын сақтаудағы мемлекеттің ақша-несие саясатын жүргізудегі Үкімет тарапынан жасалған антикризистік іс-шараларын атап өткеніміз жөн. Оның ішінде: қаржы секторын тұрақтандыру, шағын және орта бизнесті қолдау, инновациялық, индустриялық және инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру. Дағдарыс салдарына бейімделген жаңа қаржы жүйесі қалыптасты. Әлеуметтік салаға ерекше назар аударылды: «Жұмыспен қамту жол картасы», «Әлеуметтік жұмыс орындары», «Бизнес-2020» сынды ілкімді жобалар жүзеге асты. Соның нәтижесінде отандық экономикамыздың жүйесі орнығып, теңгеміз тұрақталып, инфляция ауыздықталды. Екінші денгейлі банктер тұрғындарға қайтадан несие бере бастады.

Соның нәтижесінде отандық экономи-камыздың жүйесі орнығып, теңгеміз тұрақтанып, инфляция ауыздықталды. Екінші денгейлі банктер тұрғындарға қайтадан несие бере бастады.

Бүгінде қаржы саласының ахуалы жақсарып, бюджет көлемі жылдан-жылға ұлғайып, әлеуметтік-экономикалық саланы жақсартуға мол мүмкіншілік қалыптасты.

Тараз қаласына келетін болсақ, бюджет көлемі жылдан-жылға артуда. Атап айтқанда, мәселен, осыдан 5 жыл бұрынғы бюджет көлемі 31,4 млрд теңгені құраса (оның ішінде өзіндік кірістер – 7,3 млрд теңге), бүгінгі күні 102,2 млрд теңгені құрап отыр (өзіндік кірістер – 15,9 млрд теңге). Нәтижесінде көптеген әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыруға мүмкіншілік пайда болды. Қаланың инженерлік инфрақұрылымдары жаңартылып, көптеген көшелер күрделі және орта жөндеуден өтті. Бюджет қаражатының қомақты көлемі және басым бағыты білім, әлеуметтік салаға жұмсалды.

Қаламыз кеңейіп, инфрақұрылымы дамып, жаңа мөлтек аудандар, массивтер бой көтеруде. Орта есеппен бес-алты жылда бір мөлтек аудан қолданысқа берілуде. 2005 жылы басталған «Астана» мөлтек ауданы 2010 жылы толық абаттандыруымен аяқталса, 2011 жылы басталған «Бәйтерек» мөлтек ауданы 2016 жылы аяқталып, қаламыздың шырайын келтірді. Сүлейменов көшесінің соңындағы алқапта жеке тұрғын үйлер құрылысының іргетасы 2017 жылы басталып бүгінгі таңда қырыққа жуық көпқабатты тұрғын үй бой көтеріп үлгерді. Болашақта бас жоспарға сәйкес бірнеше әлеуметтік нысандар салынып, 15 мөлтек аудан қаламыздың игілігіне айналады.

2020 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында мемлекеттік бюджетке 37,4 млрд теңге салық және басқа да міндетті төлемдер түсіп, жос-пар 118,5 пайызға орындалды. Оның ішінде республикалық бюджет 11,6 млрд теңге немесе 126,6 пайызға, жергілікті бюджет – 25,8 млрд теңге немесе 115,2 пайызға. Жергілікті түсімдердің ішінде облыстық бюджет – 13,3 млрд теңге немесе 104,3%-ға, ал қалалық бюджет 12,6 млрд теңге немесе 129,4%-ға артығымен орындалды.
Үкімет тарапынан экономиканы тұрақтандыру мақсатында жүргізіліп жатқан әлеуметтік қолдау шаралары аясында Тараз қаласының бюджетіне республикалық бюджеттен қосымша қомақты қаржылар бөлініп отыр. Осы бөлінген қаржыларды уақтылы әрі тиімді игеріп, жаңа жұмыс орындарын ашу және қаланың әлеуметтік-экономикалық дамуында оң серпін қалыптастыру – біздің үлкен міндетіміз.

Қазіргі таңда мемлекеттік сатып алу, қазынашылық жүйесі толығымен электрондық жүйеге көшірілді. Атап айтқанда, тендерлер, аукциондар және «қазынашылық клиент» жүйесі арқылы жүргізілетін төлем құжаттары мен келісімшарттарды рәсімдеу электрондық форматта жүзеге асырылуда.
Теңге – дербестік тірегі, экономикалық дербестіктің кепілі. Теңге өзінің тарихи функциясын толығымен орындап шықты, әлі де өзінің құндылығын дәлелдей бермек. Ал теңгеміздің орнықты болуы, сонымен қатар қаржы саласының тұрақты болуы тәуелсіздігімізді арттыра түсетіні хақ.

Ұлттық валютаға байланысты Әулиеата жерінде орын алған тарихи дерек бар. Ол тұңғыш ұлттық валюта Жамбыл облыстық Ұлттық банкімен қабылданып, осы жерден 1993 жылдың 15 қарашасында сағат 8.00-де республиканың барлық аймақтарына таратыла бастады. Осыған байланысты Ұлттық банкінің облыстағы филиалының ұйытқысымен, қаладағы барлық екінші деңгейдегі банк филиалдары ұжымдары бірлесіп қаланың орталығында тұңғыш валютаның жиырма жылдығына арналған стела орнатып, бүгінде ол қаланың архитектуралық және эстетикалық сәніне жарасып, халық сүйсіне қарайтын жеріне айналып отыр.

15 қараша – Ұлттық валюта теңге күні. Қазақстан Республикасының қаржы саласы қызметкерлерінің кәсіби мерекесі болып белгіленген. Сондықтан барша қаржы саласында еңбек етіп жатқан қызметкерлерді аталған мерекемен құттықтап, еңбектеріңізге жеміс тілеймін!

Жеңіс ПӘРІМБЕКОВ, Тараз қаласы әкімдігінің қаржы бөлімінің басшысы