Дәстүрлі Ислам құндылықтары

Қазақстанның егемен ел ретінде дамуы жолында ұлттық сананы қалыптастырудың маңызы ерекше. Ұлт болып қалыптасу үшін ұлттық құндылықтар мен мәдени дәстүрлерді сақтап, оларды жаңаша көзқараспен бағалау қажет. Қазіргі заманның талабына сай ұлттың рухани келбеті мен ұлттық сана-сезімін жаңғырту аса маңызды.

Бұл үдерісте дәстүрлі ислам құндылықтары ерекше орын алады. Себебі ислам – біздің мәдениетіміздің, тарихымыздың, дініміздің ажырамас бөлігі. Сондықтан ұлттық болмыс пен дәстүрлі исламның құндылықтарын ұштастыру – еліміздің алдағы даму жолында маңызды қадам. Қазіргі таңда ұлттық сана ұғымы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуының негізгі компонентіне айналды. Бұл бастама Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың сөздерімен толықтай үйлеседі. Ол өз сөздерінде: «Жаңғыру тек материалдық емес, рухани салаларда да болуға тиіс. Біз ата-бабаларымыздың мұраларын сақтап, оны уақыт талабына сай жаңғыртуымыз керек», – деп атап өткен болатын.
Ұлттық сананы қалыптастыру дегеніміз – ұлттық тарихты қайта қарастыру, мәдениет пен дәстүрді жаңаша қабылдау, ұлттық болмысымызды жаңғырту. Қазақстан үшін ұлттық сананы қалыптастырудың маңызды бөлігі – халқымыздың діни сенімдері мен ұлттық құндылықтарын сақтап, оларды бүгінгі заманға сай бейімдеу. Қоғамдық өмірде ұлттық салт-дәстүрлер мен ислам құндылықтарын үйлестіре отырып, елімізді алға жетелеу басты мақсаттардың бірі болуға тиіс.
Қазақстан халқының көпшілігі сүнниттік исламды ұстанады. Оның ішінде дәстүрлі ислам құндылықтары халқымыздың рухани өмірінде ерекше орын алады. Исламды қазақ халқы ғасырлар бойы өз мәдениетімен, салт-дәстүрлерімен ұштастырып, оны қазақ қоғамының өміріне үйлестіріп келді. Қазақтың діни танымы исламның негізгі қағидаларын сақтай отырып, моральдық-этикалық құндылықтарды, бауырмалдықты, қонақжайлықты, әділеттілік пен адамгершілікті дәріптейді.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың айтқанындай: «Ислам – біздің мәдениетіміздің бір бөлігі. Бұл дін қазақтың рухани өмірінде ерекше орын алады. Біз өзіміздің ұлттық мұрамызға, салт-дәстүрлерімізге құрмет көрсетуіміз керек». Оның пікірінше, исламның негізгі мақсаттары – әділеттілік, бейбітшілік, ізгілік. Бұл құндылықтар дәстүрлі қазақ қоғамымен үйлесімді түрде байланысқан. Дәстүрлі ислам қоғамда құндылықтар мен моральдық нормаларды сақтап, жастарды адамгершілікке тәрбиелеуде басты құрал болып отыр.
Ұлттық болмыс пен дәстүрлі ислам құндылықтары арасындағы үндестік өте маңызды. Қоғамдық өмірде діни сенімдер мен рухани құндылықтар бір-бірімен тығыз байланысты. Себебі ұлттық сананы қалыптастыру барысында ұлттық болмыстың жаңа деңгейге көтерілуі, оның ішіне дәстүрлі діни құндылықтардың тереңнен енуі қажет. Дәстүрлі исламның ұстанымдары қоғамда бейбітшілік пен келісімді нығайтып, халықтың арасында төзімділікті қалыптастыруға ықпал етеді. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бұл жайында былай деген: «Рухани жаңғыру – біздің рухани байлығымызды жаңғырту. Бұл біздің дінімізге, салт-дәстүрлерімізге, мәдениетімізге деген құрметті білдіреді. Дәстүрлі ислам құндылықтары қоғамды біріктіруге, әртүрлі этнос пен мәдениеттің арасындағы ынтымақтастықты нығайтуға бағытталуы керек». Мемлекет басшысының бұл сөздері ұлттық сананы қалыптастыру мен дәстүрлі ислам құндылықтарының өзара үйлесімділігін дәлелдейді.
Жастардың рухани баюы мен тәрбиесі қоғамның болашағы үшін аса маңызды. Дәстүрлі ислам құндылықтарын ұстану арқылы жас буынға адамгершілік, жауапкершілік, еңбекқорлық, білімге деген құштарлық сияқты қасиеттерді қалыптастыруға болады. Исламның білімге деген құрметі, оның ішінде ғылымды дамытудың маңызы мен адамның жеке дамуындағы рөлі жастарды дұрыс бағытта тәрбиелеуге негіз бола алады. Ұлттық сананы қалыптастыру жолында жастарға дұрыс діни түсінік берудің маңызы зор. Себебі олар болашақта қоғамның жетекші тұлғалары болатыны сөзсіз.
Дәстүрлі ислам құндылықтары жастарды діни сауаттылыққа тәрбиелеп қана қоймай, оларды қоғамдық өмірге белсенді қатысуға, өз елінің мәдени және рухани мұрасына құрметпен қарауға шақырады. Бұл жастардың өмірінде діни біліммен қатар ұлттық салт-дәстүрлерге де сүйенуге мүмкіндік береді.
Ұлттық сананы қалыптастырудың басты мақсаттарының бірі – қоғамдағы моральдық-этикалық нормаларды қайта қалыптастыру және ұлттың мәдени кодының сақталуын қамтамасыз ету. Бұл мақсатқа жету үшін дәстүрлі ислам құндылықтары қоғамда жоғары деңгейде насихатталып, діни білім беру жүйесін жетілдіру қажет. Ел президентінің пікірінше, «қоғамның рухани жаңғыруы – ең алдымен, өзіміздің ұлттық құндылықтарымызды сақтап, оларды жаңа заманға сай дамыту. Бұл процесте ислам құндылықтарының мәні зор, себебі ол біздің тарихымызбен, мәдениетімізбен тығыз байланысты». Осылайша ұлттық сананы қалыптастыру үдерісінде дәстүрлі исламды насихаттау мен оның адамгершілік қағидаларын қолдау – Қазақстанның болашағы үшін өте маңызды. Сонымен қатар Қазақстанның ұлы рухани байлығы – бұл біздің ұлт ретінде қалыптасқан діни сеніміміз.
Қазақстанның рухани жаңғыруы мен дәстүрлі ислам құндылықтары арасындағы байланыс халықтың мәдени және рухани байлығын сақтау мен дамыту үшін маңызды. Дәстүрлі исламның құндылықтары қоғамның моральдық негізін нығайтып, жастарды дұрыс тәрбиеге баулиды. Осылайша ұлттық сананы қалыптастыру мен дәстүрлі исламның үйлесімі арқылы біз құндылықтарды жаңғыртып, болашақ ұрпаққа дұрыс бағыт беріп, қоғамның рухани байлығын арттырамыз.

Назерке ЖЕТПІСБАЙҚЫЗЫ,
дінтанушы