Алматыда алаяқтарға алданбай қалай пәтер жалдауға болады?
Алматы Полиция департаменті өкілдері мен сарапшылар пәтер жалдау кезінде азаматтар тап болатын танымал алаяқтық схемалары туралы айтты, – деп хабарлайды Tengrinews.kz тілшісі.
Студенттердің Алматыға оралуына байланысты пәтер жалдау маусымы басталып, алаяқтық деректері жиілеп кетті. Тұрғындардың айтуынша, алаяқтар танымал сайттарға бөтен үйлердің жарнамасын орналастырады, содан кейін пәтерге сұраныс көп болғандықтан, клиенттерден алдын ала төлем жасауды сұрайды. Сондай жағдайдың біріне студент қыздар тап болған, олар төлем жасамас бұрын жалдамалы баспананы тексеруге бел буған. Бірақ үй иелері хабарландыру туралы ештеңе білмейтіні белгілі болған.
Полиция департаменті мәліметінше, биылдың өзінде тұрғын үйді сату туралы хабарландырулар берген алаяқтардан зардап шеккендерден 28 арыз түскен. Киберқылмыспен күрес басқармасының бастығы полиция подполковнигі Игорь Пудовкин осындай алаяқтық схемалары туралы айтып берді. Алаяқтар көбінесе жарнамаларды орналастыру үшін танымал ресурстарды пайдаланады. Олар жиһаздалған пәтерлердің әдемі суреттерін табады, ол үшін көбінесе шетелдік ресурстарды пайдаланады. Студенттерді қызықтыру үшін бағаны нарық бағасынан төмен қояды. Клиенттер хабарласқанда, алаяқтар пәтерге тапсырыс берушілер көп екенін айтып, кепілдік болуы үшін жеке кездесу мен тексеруге дейін алдын ала төлем немесе тіпті барлық соманы төлеу керек екенін айтады. Ақшаны алғаннан кейін алаяқтар жәбірленушілермен байланысқа шықпайды.
Подполковник Пудовкиннің айтуынша, алаяқтар көбінесе банк шоттары мен карточкаларды басқа тұлғаларың атына ашады. Байланыс үшін бір рет қолданылатын SIM карталары пайдаланылады, кейін оларды дереу жойады.
«Осындай алаяқтардың құрбаны болмаудың бірден-бір жолы – алдын ала төлем жасамау. Пәтерді өз көзіңмен көрмейінше, ақша жіберуге болмайды. Оңтүстік Қазақстаннан келген қыздардың оқиғасы болды. Олар Алматыда пәтер жалдағысы келген, қалаға келгеннен кейін пәтердің иесі мүлдем басқа екенін және пәтер мүлде жалға берілмегенін түсінген. Егер басқа қалада тұрсаңыз, онда туыстарыңыздан немесе достарыңыздан сол мекенжайға баруды, пәтерді көруді, үй иесімен кездесуді және онда ешкім тұрмайтындығына көз жеткізуді сұрауыңыз керек. Сондай-ақ, көршілерден пәтер шынымен жалға берілді ме, кімге тиесілі екенін сұрауға болады. Арзан бағаға алданып, ақша аударуға болмайды. Сараң екі рет төлейді дегендей, оған асықпау керек», – дейді Киберқылмыспен күрес басқармасының басшысы.
Полиция өкілі бағасы төмен жарнамаларға аса сақтықпен қарау керек екенін атап өтті. Сондай-ақ, әсіресе әдемі суреттерге қызығудың қажеті жоқ және оларды Желідегі басқа ресурстардан тексеруге болады. Сондай-ақ, Игорь Пудовкин алаяқтар мессенджерлер арқылы жіберетін пәтер құжаттарына сенбеуге кеңес береді. Мұндай құжат көшірмелерін фоторедакторда кез келген атауды енгізу арқылы оңай жасауға болады. Алаяқтар басқа адамдардың құжаттарының бұрын ұрланған көшірмелерін жиі пайдаланады.
Егер соған қарамастан алаяқтарға ақша жіберіп, пәтерді ешкім жалға бермегеніне көз жеткізсеңіз, дереу полиция бөліміне арызбен жүгініңіз. Киберқылмыспен күрес басқармасы бастығының айтуынша, әр аудандық ішкі істер бөлімінде алаяқтық және онлайн алаяқтық деректерімен айналысатын жедел топ бар. Істі ашқаннан кейін полицейлер алаяқтардың шотын жабу туралы өтініш жібере алады, алайда, тәжірибе көрсеткендей, олар ақшаны алып үлгереді.
«Статистикаға сүйенсек, мұндай қылмыстарды көбіне Алматыдан тыс жерде тұратын адамдар жасайды. Былтыр біз осындай топты ұстадық – олар екі қарапайым қыз. Пәтер иелерін алдаған. Қылмыс жасағаннан кейін олар бірден нөмірді жояды. Біз ақша жіберілген шот иелерін тауып, олардан жауап алып, одан әрі аударымдар тізбегін орнатқанша уақыт өтеді. Көптеген алаяқ бірден алынған қаражатты қолма-қол ақшаға айналдыруға, оларды криптовалютаға немесе QIWI шоттарына салуға асығады. Бұл жағдайда басқа елдерге сұраныс жіберуге тура келеді. Бұл тез ашылмайды, бірақ мұндай қылмыстар тергеледі, қылмыскерлер анықталып, ұсталады. Дегенмен, мұндай тергеудің барысын күтпеу үшін алдауға түспеу оңайырақ», – деп ескертті Игорь Пудовкин.
Жылжымайтын мүлік саласының сарапшысы, Қазақстан риэлторларының өзін-өзі реттейтін қауымдастығы президентінің кеңесшісі Нина Лукьяненко бұл алаяқтық схемасы бұрыннан келе жатқанын айтты. Тіпті жарнамаларды қарау сатысында әлеуетті алаяқтарды анықтауға тырысуға болады. Бұрын сол нөмірмен қандай хабарландырулар жарияланғанын көру үшін сайттың өзінде көрсетілген нөмірді қарау керек. Жалға беру туралы хабарландырулардың көптігі немесе тіпті бірнеше осындай хабарландыру жасалғаны сізді алаңдатуы мүмкін, өйткені бір адамның бірден бірнеше пәтерді жалға беруі екіталай. Сіз назар аудару керек екінші нәрсе – төмен баға. Алаяқтық ұсыныстарда баға әрқашан нарықтық бағадан төмен болады, өйткені алаяқтар жалға алушылардың назарына іліккісі келеді.
«Өкінішке қарай, сайттар жарнама берушілердің расталған риэлторлар және риэлторлар қауымдастығының мүшесі екені туралы белгілерді орналастырғысы келмейді. Бұл опцияны бірнеше рет ұсындық. Мұндай мүмкіндік болмаған жағдайда, көрсетілген нөмірге назар аударып, оны Интернеттен іздеп көру керек», – деп кеңес береді Нина Лукьяненко.
Риэлторлар қауымдастығы өкілінің тағы бір кеңесі – мессенджер арқылы жіберілетін құжаттарға сенбеу. Клиент мәміле жазбаша жасалғанға дейін ешқандай төлемді жіберуге болмайтынын анық түсінуі керек.
«Риэлтормен емес, мүліктің иесімен жалдау шартын жасасатыныңызды есте ұстаған жөн. Риэлтордың қызметіне тек нысанды көрсетуді ұйымдастыру кіреді. Пәтерге құқық белгілейтін құжаттарды тексеруді сатушының жеке басынан бастау керек. Оның шынымен пәтер иесі екенін тексеру керек. Ешбір жағдайда мүлікті көрмейінше кейбір жалған риэлторларға ақша жібермеу керек. Жарнамаға қоңырау шалу арқылы нысанда кездесу үшін алдын ала жазылу керек», – деді сарапшы.
Нина Лукьяненконың айтуынша, қашықтан жылжымайтын мүлік агенттігі арқылы пәтер жалдауға болады. Дегенмен, мұндай компаниялармен жасалған келісімшартты мұқият оқып шығу керек. Көбінесе риэлторлық қызметтердің орнына клиенттерге нәтижеге кепілдік бермейтін ақпараттық қызметтер ұсынылады. Іс жүзінде компания әлеуетті пәтер иелерінің санын ғана беруге міндеттенеді. Алайда бұл нөмірлерге қоңырау шалған кезде олар жоқ немесе ештеңені жалға бермейтіні белгілі болады. Бұл ретте компанияның өзі заңды бұзбайды, өйткені ол клиентке тұрғын үйді жалға ала алады деп уәде бермейді.
«Егер сіз басқа қаладағы үйді жалға алғыңыз келсе, онда ең оңай жолы – сізге сенімді нұсқаларды таңдап, келісім жасауға көмектесетін риэлторлық компанияға хабарласу. Меншік иесімен алдымен құжаттарға қол қойылады, содан кейін ғана кез келген алдын ала төлем жіберіледі. Бүгінде электрон цифрлық қолтаңба арқылы құжаттарға қол қоюға болатын көптеген ресурс бар. Мүлікті тексеруге және құжаттар пакетін тексеруге мүмкіндігіңіз болмаса, онда жалға берушіден жеке куәлікті қоса алғанда электрон түрде құжаттарды сұрауыңыз қажет. Содан кейін риэлторлық компания арқылы келісімшартқа қол қоюды қашықтан ұйымдастыру керек», – деп түйіндеді сөзін Нина Лукьяненко.
