Соғыстың соңғы солдаты

Талай шаңырақты шайқап, сан отбасын ойрандаған сұрапыл соғыстың жарасы жүректен әлі кеткен жоқ. Санадан да өшпеді. «Жеңіс» дейтін ұлы көктемді жақындатқан ержүрек жауынгерлер де жадымыздан бір сәтке де ұмытылмақ емес. Тек олардың қатары жыл сайын сиреп жатқаны арқамызды аяздай қариды. Айталық, бүгінде облысымыздағы көзі тірі нәбәрі 16 ардагердің 8-і Тараз қаласында тұрады. Солардың бірі – Мүтәліп Ережепбайұлы. Мереке қарсаңында ардагердің үйіне арнайы ат басын бұрып, тілдесудің сәті түсті.

Жасы бір ғасырға жуықтаса да, өзін сергек сезінетін қария барлығымызды жылы шыраймен қарсы алды.
– Жауды жалғыз мен жеңіп келген жоқпын ғой. Сонда да әрдайым осылай елеп-ескеріп, құрмет көрсететін пейілдеріңнен айналдым. Елімізде ешқашан соғыс өрті тұтанбай, халқымыз тек бейбітшіліктің бесігінде тербелсін. Мен куә болған қан майданды ұрпағымыз көрмесін. Өсіп-өніп, үбірлі-шүбірлі болыңдар, – деген қария ризашылығын білдіріп, ақ батасын берді.
Майдангердің есімі күллі Жамбыл жұртшылығына жақсы таныс. Ол 1926 жылы Талас ауданында дүниеге келген. Әкесі Ережепбай «халық жауы» атанып, 8 жылға сотталып, артынша атылған. Анасы Бекпатша екеуі бұл қасіретке де шыдады. 1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталғаннан кейін майдан даласына аттануға өз еркімен бірнеше рет өтініш жазады. Алайда тек 1944 жылы мамыр айында 18 жасында соғысқа аттанған. 664-ші мотоатқыштар полкі құрамында 3-ші Беларусь майданына әскерге шақыртылған. Аз ғана дайындықтан кейін Прибалтика майданында Кенигсберг қаласы маңындағы шайқасқа қатысты. Соғыстан кейін қалаларды қалпына келтіру жұмысына тартылып, елге 1952 жылы бір-ақ оралады.
– Өмір мен өлім арпалысқан соғыста бірнеше мәрте ажал аузынан аман қалдым. «Қырық жыл қырғын болса да, ажалы жеткен ғана өледі» деген осы шығар. Аяғымнан ауыр жарақат алып, біршама уақыт емделіп шықтым. Содан соң елге оралып, туған өлкенің дамуына тамшыдай болса да үлес қостық. Бүгінгі ұрпақ сол бір зұлмат жылдарды көрмесе екен деймін. Жаратқан сондай кезеңді ешкімнің басына бермесін. Менің ендігі тілегім – сол, – дейді Мүтәліп Ережепбайұлы.
Ардагердің өзі әлі де тың, қимыл-қозғалысы ширақ. Жұбайы Тынышбала екеуі 3 ұл, 3 қызды тәрбиелеп өсірген.
– Жарты ғасырдан астам уақыттан бері өмірдің ащы-тұщысын қатар көріп келеміз. Түрлі қиындықтарды да бастан өткеріп, барлығына шыдадық. Бүгін, міне, перзенттеріміз жетіліп, көз қуанышымызға айналып отыр. Ұл-қыздары үшін әкелері – даналықтың қайнар көзі, тарихтың тірі куәгері. Немере-шөберелері де аталарын үлгі тұтып, денсаулығының зор болуын тілейді, – дейді Тынышбала Нөгербекқызы ағынан жарылып.
Ақсақал бейбіт күнде Талас аудандық атқару комитетінде әуелі нұсқаушы, артынша кадр және бөлім меңгерушісі болды. Сондай-ақ аудандық «Талас тынысы» газетімен тығыз байланыста жұмыс жүргізіп, әуелі жауапты хатшы, бас редактордың орынбасары қызметтерін атқарды. Кейіннен аталған басылымның төрт жылға жуық тізгінін ұстады. Талас ауданының Құрметті азаматы.
Қаруын қаламға алмастырған қарттың «Жамбыл жолы», «Аңызға айналған ақиқат», «Ата қоныс», «Оқ пен оттан оралғандар» атты еңбектері жарық көрген. Оның:
«Қош келдің, үлкен ауыл тоқсан деген,
Жүріп келем жақсылар өткен жолмен.
Жамбыл жайлы бір еңбек жазып шықтым,
Үмітім бар Жамбыл жасына жетсем деген», – деп басталатын жыр жолдары бар. Расында, тоқсанның сегізіне сергек қадам басқан ардагерге ғасыр тойдың да ауылы алыс еместей.

Құрмаш Қаптағай