Көптің құқығын қорғаған ғалым

Тәуелсіздік жылдарында елімізде сот жүйесінің дамуына елеулі үлес қосып, өңірдің қоғамдық-саяси өміріне белсене атсалысқан ғалымдар аз емес. Бүгінде заманауи заң ғылымы – маңызды гуманитарлық ғылыми пәндердің бірі. Бұл ХХ ғасырда бүкіл әлемде құқықтық мемлекет орнағанымен байланысты. Барлық әлеуметтік маңызды әрекеттер қандай да бір түрде құқықтық нормалармен реттеледі. Оларды зерттейтін – заң ғылымы. Онымен байланысты білім тікелей қолданбалы мақсатқа ие. Заңгерлер мен заңгерлерсіз мемлекет пен қоғам арасындағы құқықтық қатынастарды елестету мүмкін емес.

Шынымен де, жас ғалымдар елімізде ғылымның көкжиегін кеңейтіп, заң ғылымының дамуына елеулі үлес қосып келеді. Солардың қатарында шаһар төріндегі М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің «Қылмыстық құқық және процесс» кафедрасының аға оқытушысы Назира Абдраманова да бар. Болашақ ғалым 1990 жылдың 23 тамызында, өткен ғасырдың өзінде мәдениеті мен ғылымы өзгеден озық тұрған, тарихы терең Тараз қаласында дүниеге келген. Шаһардағы №3 Крупская атындағы ағылшын тілін тереңдетіп оқытатын мектептің табалдырығын 1997 оқу жылында аттап, 2007 жылы үздіктер қатарында аяқтайды. Мектеп қабырғасында оқып жүріп-ақ болашағынан үлкен үміт күттірген ол ғылыми жобалар байқауына белсене қатысып, түрлі жобалардан топ жарыпты. Осылайша ортасынан оза шыққан талапты жас болашақ заң ғылымының ғалымы атану мақсатында 2007-2008 оқу жылында М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетіне «050302-Халықаралық құқық» мамандығына оқуға қабылданып, 2011 жылы үздік дипломмен тәмамдаса, 2011 жылы Тараз мемлекеттік университеті «Жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру» бөліміне «6М010300-Құқықтану» мамандығына оқуға түскен. Аталған оқу орнын 2013 жылы аяқтап, құқықтану ғылымдарының магистрі атаныпты. Кейіпкеріміз әңгіме арасында өзінің студенттік кезінен ғылыми жұмыстармен айналысқаны туралы айтты.
– Сабаққа дайындалу барысында менде үнемі жеке ғылыми және құқықтық түсінікті қажет ететін жаңа сұрақтар туындайды. Мұндай мәселелер бойынша ең толық ойлар ғылыми мақалалар мен ғылыми конференциялардағы баяндамалар түрінде жүзеге асады. Менің соңғы жылдардағы жарияланымдарым қылмыстық құқық пен криминология мәселелерін байланыстырады. Мен жариялаған материалдардың барлығы студенттерге пайдалы болғанын, олардың құқықтың күрделі мәселелерін жақсы түсінуіне мүмкіндік беруін қалаймын. Мен оқытатын пәндер – «Құқық қорғау органдарындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарының негіздері», «Криминология», «Виктимология», «Сот сараптамасы», «Сот сараптамасы бойынша практикум». Жинақталған практикалық тәжірибенің арқасында мен нормативтік-құқықтық нұсқауларды қолданбалы іске асыруға айтарлықтай бейімділік жасауға тырысамын, студенттерді мәселелерді шешудің тиімді құқықтық құралдарын табуға ынталандыруға тырысамын, – дейді Н.Абдраманова.
Жоғары оқу орнын үздік тәмамдаған соң, Назира ағылшын тілін еркін меңгергенінің арқасында 2010 жылы мұхит асып, АҚШ-қа жұмысқа орналасады. Дегенмен туған жеріне туын тігіп, 2011 жылы Тараз политехникалық колледжі құқық пәндерінің оқытушысы болып жұмысқа тұрады. Сондай-ақ әр жылдары Тараз инновациялық-гуманитарлық университеті құқық пәндері және «Жас ғалым» кеңесі төрағасының орынбасары, аталған оқу ордасының «Халықаралық байланыстар және қоғаммен байланыс» бөлімінің бас маманы қызметін атқарады.
– 2011 жылы мен алғаш рет сабақ беруді бастадым. Ғылыми және ұстаздық еңбек жолым Тараз политехникалық колледжінде басталды. Дәл мұғалім мамандығын таңдауды мен толық саналы деп айта аламын. Мен мұғалімдер отбасында тәрбиелендім және ұстаздық ортада өстім, сонымен қатар мен әрқашан өз бетіммен білім алуды ұнататынмын және айналамдағылардың оқуына көмектескенді жақсы көретінмін. Айтпақшы, алғашқы «жалақымды» заңгерлік кеңес үшін емес, ағылшын тілінен сабақ беру арқылы әлі университеттің бірінші курсында оқып жүргенімде алғаным есімде, – дейді ол.
Осылайша талантымен көптің көзіне түскен ол 2014 жылы арқа төсіндегі Астана қаласына ат басын тіреп, «Қазақстанның әскери-патриоттық клубтарының одағы» корпоративтік қорының жоба үйлестірушісі болса, 2015 жылы Елорда төріндегі Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті «Адам ресурстары» бөлімінің бас маманы қызметін абыройлы атқарып, сол жылы туған жері Таразға оралып, кадрлар бөлімінің бас маманы болып қызмет атқарады.
– Мектепте оқып жүрген кезімде, неге екені белгісіз, менің жоғары білім алып, болашақта тек Таразда тұрып, жұмыс істейтініме толық сенімді едім. Бірақ сыныптастарым басқа қалаларға, тіпті елдерге кеткісі келді. Мен үшін ата-анамның қасында болу өмірдің маңызды мәндерінің бірі болды. М.Х.Дулати атындағы ТарМУ-дың «Заң» факультетіне «Халықаралық құқық» мамандығы бойынша оқуға түстім. Мамандық пен факультетті таңдау, бәлкім, сол кездегі жағдайларға байланысты кездейсоқ шығар. 2000 жылдың басында заңгердің, әсіресе халықаралық заңгердің жұмысы өте перспективті деп саналды. Бірақ мен бұл жұмыстың қандай болатынын түсінбедім. Жалпы мен бала кезімде заңгер болуды армандаған емеспін. Бірақ заңгер қай мекемеден болса да жұмыс табатынын түсіндім. Дегенмен мен үшін 11 жыл бойы мектепте тереңдетіп оқыған ағылшын тілін ұмытпау да маңызды болды, – дейді Назира Қайыпбекқызы ағынан жарылып.
Оның айтуынша, адвокаттар елдер мен континенттерді бақылайды. Ал жоғары адамгершілік қасиеттері бар ақылды және батыл заңгер өз ісінің нағыз маманы бола алады.
– Абай Құнанбайұлының «Еңбек – қуаныш, жалқаулық – қатыгез қасірет» деген сөзі маған өте жақын. Ал мен өз студенттеріме және еліміздегі барша заңгер студенттерге жан-дүниелеріңіздің жалқаулығына жол бермеулеріңізді сұраймын. Мен болашақ жас әріптестерге бір ғана кеңес айта аламын: оқыңыз, жалқау болмаңыз. Нағыз кітаптарды оқыңыз. Тек осылай ғана сіз басқаларға қарағанда қызықты, жан-жақты боласыз.
Заңгер мансабының басында ғана емес, сонымен қатар кез келген кезеңде, кез келген міндеттер мен қиындықтардан бас тартпау маңызды. Сізден қойылған сұрақтың сіздің заң саласына қатысы жоқ екенін айтып бас тартпаңыз. Барлығын немесе барлығын дерлік үйрену мүмкіндігін пайдаланыңыз.
Әрине, қылмыстық құқық сияқты мен азаматтық құқықты жақсы көремін. Егер сіз оны тани білсеңіз, оны жақсы көрсеңіз, сіз бәрінде ең жақсы боласыз. Тағдыр сізді қайда апарса да – бизнеске, мемлекеттік қызметке, практикалық заң ғылымына, сіз ең жақсы боласыз, өйткені сіз мемлекеттік қызметкерсіз, – дейді ол.
«Құсты қанат, жасты талап ұшырады» дегендей, оқуға құштар кейіпкеріміз әрі қарай 2018 жылы түгел түркінің қара шаңырағы атанған Түркістан төріндегі Қожа Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетіне «8D010300-Құқықтану» мамандығына түрік квотасы негізінде докторантураға оқуға қабылданып, 2021 жылы үздік аяқтаған кейіпкеріміз бүгінгі таңда М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінің «Қылмыстық құқық және процесс» кафедрасының аға оқытушысы. Сонымен бірге аталған оқу ошағындағы «Жас ғалымдар» кеңесінің төрайымы.
Сонымен бірге кейіпкеріміз Назира Абдраманова өз қызметін қалтықсыз атқарумен бірге, қоғамдық жұмыстарға да белсене қатысады. Айталық, 2008 жылы М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті, «SIFE TARSU» мүшесі болса, әр жылдары «AIESEC» халықаралық жастар бейкоммерциялық бейсаяси және тәуелсіз ұйымының мүшесі, «Талмас қанат» қоғамдық қорында заңгер, Жастар кеңесінің төрайымы, облыстық іскер әйелдер қауымдастығының мүшесі.
– Іскер әйел – ең алдымен табысты әйел. Өз уақытын, мақсаттарын нақты жоспарлайтын және бұл өмірде не қалайтынын нақты білетін ханым. Сондай-ақ іскер әйел – тек өзінің ғана емес, ұжым мен қоғамның игілігі үшін де түпкілікті нәтижеге назар аударатын адам дер едім. Мен өзімді әлі іскер әйелмін деп айта алмаймын, бірақ болуға тырысамын. Мен ауданымыздағы ең танымал іскер әйелдерден сабақ аламын. Бірлестік төрайымы Лештаева Меруерт Қаттабайқызы сияқты қыз-келіншектерге тәнтімін.
Әйелдің отбасында да, саясатта да алатын орны зор. Қоғамның барлық әлеуметтік мәселелері әйелдерді ең қызықтыратындықтан, осы мәселелерді алдыңғы қатарға шығарып, үндесетін, содан кейін бұл мәселелердің шешімін қорғап, жүзеге асыратын да солар, – дейді Назира Абдраманова.
Өз кезегінде кейіпкеріміз жастардың ғылыммен айналысуы туралы тереңірек тоқталды. Оның айтуынша, ғылыммен айналысу үшін белсенді болған дұрыс. Газет, журналдарға мақалалар жариялау, монографиялармен жұмыс істеу, ұжымдық ғылыми жұмыстар мен оқулықтар дайындауға қатысу керек.
– Ғылыммен айналысу маңызды: мақалалар жариялау, монографиялармен жұмыс істеу, ұжымдық ғылыми жұмыстар мен оқулықтар дайындауға қатысу. Ең ерекше тақырыпты таңдап, оған қатысуыңызды көрсетіңіз. Сіздің ғылыми мансабыңыз кенеттен нәтиже бермесе де, сіз есте қаласыз.Ешқашан сіздің күш-жігеріңіз бекер деп ойламаңыз. Оқу мен жұмысқа жұмсалған күндер мен түндер нәтижеден ләззат алуға, мойындауға және сәттілікке әкелетіні сөзсіз. Бұл сіздің қызықтырақ болғаныңызды білдіреді. Жас мамандар жұмыс іздегенде, олар көбінесе маңызды жобаларға, компанияның медиа-экспозициясына және компания қызмет көрсететін клиенттердің жоғары мәртебесіне қарайды. Менің жеке тәжірибеме қарап, мен бұл негізінен қате көзқарас деп есептеймін. Ең жақсы естеліктер және тұтастай алғанда, өмір бойы есте қалатын және маған алға жылжуға және дамуға күш беретін жалғыз нәрсе – айналамдағы әріптестерім. Мен көптеген әріптестермен бірге ұзақ жылдар бойы қол ұстасып бірге жүрдік, бір-бірімізге қолдау көрсеттік. Заңгерлер үшін әріптестерімен достық қарым-қатынас орнатуы және оны сақтауы шын мәнінде керемет деп айта аламын. Сондықтан жұмыс орнын таңдауда мен барлығына ең алдымен ұжымға және компаниядағы жақсы адами атмосфераға көңіл бөлуге кеңес беремін, – дейді ол.
«Еңбегің қатты болса, татқаның тәтті болады» дегендей, талапты жастың сонау студенттік жылдардағы белсенділігінің, қызмет жолындағы тоқтаусыз төгілген тердің арқасында бүгінде толағай табыстарға жетіп отыр. Айталық, Қазақстан заң консультанттары палатасының, Дулати университетінің ректоры атынан Алғыс хат иегері атанады. Сонымен қатар Тараз инновациялық-гуманитарлық университетінің «Үздік жас маманы» атанса, Тараз политехникалық колледжінің 2011-2012 оқу жылындағы «Жыл мұғалімі» байқауында 1-орын еншілейді. Әрі осы оқу ошағында жылдың «Үздік кураторы» атанады. Сондай-ақ жас ғалым М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің магистранттары, докторанттары және жас ғалымдарының республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясына белсенді қатысқаны үшін арнайы марапатталыпты. Сонымен бірге осы жылдар аралығында жалпы саны 30 ғылыми мақала жазыпты. Оның ішінде «Web of Science» және «Scopus» деректер базасына енгізілген рецензияланған ғылыми журналдарда 5 мақала, ҚР БҒМ ұсынған ғылыми жарияланымдар тізіміне енгізілген журналда 3 мақала, сондай-ақ халықаралық және республикалық конференциялар материалдарында баяндамалары жарық көріпті.
Міне, осындай білім жолында талмай қанат қаққан, ойы озық мамандардың барында қазақ ғылымының көкжиегі кең, болашағы зор деп сенеміз.

Жұматай КӨКСУБАЙ