Инсульт әрқашан күтпеген жерден шабуыл жасайды. Бұл ауру бейнелеп айтқанда, көк түсті бұлт сияқты кез келген үйге, отбасына еніп кетуі мүмкін. Алғашқы соққы басылғаннан кейін жедел медициналық көмек көрсетіледі. Осы күтпеген дерттің негізгі кезеңі өткеннен кейін «Оңалту процесін қалай ұйымдастыру керек?» деген күрделі және маңызды сұрақ туындайды.
Іс жүзінде инсульттан кейінгі науқастарды оңалту таблеткаларды және массаж, гимнастика, бұлшық етті дамыту, көру, есту басқа да көптеген процедураларды біріктіретін үлкен кешенді кешеннен тұрады.
Көбінесе ең маңызды әрекеттер ауруханадан шыққаннан кейін орындалады. Біз осы мақалада инсульттан кейін оңалтуды қалай дұрыс ұйымдастыру керектігін кеңінен айтпақпыз. Әрине, мұндай жағдайда үйде емдеудің нәтижелері әлдеқайда әсерлі.
Көбінесе науқастар, олардың туыстары «Қанша уақыттан кейін белгілі бір деңгейде қалпына келеді?» деген сауалдарды қойып жатады. Бұл сұраққа ешбір дәрігер нақты жауап бере алмайды. Бұл ұзақ жұмысты талап ететіндіктен кесіп айту қиын. Дегенмен іс тарихының үлкен үлгісі қалпына келтірудің орташа көрсеткіштерінің болжамды шарттарын статистикалық түрде құрастыруға мүмкіндік береді. Нұсқаулық ретінде инсульттың түрі және науқастың зақымдануы (жоғалған мүмкіндіктері) алынады.
Нәтижесінде неврологиялық функциялардың шамалы бұзылыстарында (мысалы, аяқ-қолдардың жеңіл треморы, кейбір бұлшық еттердің шамалы салдануы, жеңіл көру қабілетінің бұзылуы) көрінетін өте жеңіл, минималды салдарларға жатқызуға болатын кезде күтілетін уақыт – бір айлық емдеуден кейін алғашқы көрінетін нәтижелер көрсетіліп, толық қалпына келтіру үш-төрт ай ішінде жүзеге асуы мүмкін.
Кез келген инсультпен ауырған науқас неврологиялық тұрғыдан ауыр зақым алады. Мысалы, кейбір бұлшық еттердің немесе аяқ-қолдардың салдануы, айқын түрдегі координацияның жоғалуы және басқалары, бұл өте орташа, ішінара даму мүмкіндігін білдіреді. Науқасты өз-өзіне қызмет көрсетуді қалпына келтіруге болады, бірақ бұл толық қалпына келтіруді білдірмейді. Бұл жағдай өте сирек кездескенімен, уақыт өте келе орын алады.
Кез келген түрдегі ауыр инсульт толық қалпына келтіруді білдірмейді. Науқас әдетте дененің бір бөлігінің (сол немесе оң жақ) толық параличіне ұшырайды. Науқасқа қайтадан отыруды үйрену үшін орташа есеппен екі жылдай уақыт қажет. Аяқ-қолдары біршама салданып, толық икемге келтіру қиынға түседі.
Бұл түпкілікті шындық емес, бірақ апаттың ауқымын шамамен бағалауға мүмкіндік береді. Әрине, сіз жақсылыққа үміттене аласыз, бірақ өзіңізді кез келген жағдайға дайындаңыз. Содан кейін нәтижеге қарамастан, науқаста да, оның туыстарында да терең депрессия пайда болмайды. Бұл, өкінішке орай, мұндай ауыр және күтпеген ауруларда сирек кездеседі.
Көбінесе пациенттер дәстүрлі терапияның нәтижелерінен көңілі қалғаны сонша, олар әртүрлі ғылыми емес әдістерге жүгіне бастайды. Қарапайым дәрігерлер ұсынатын әдістерден бас тартуға бола ма? Мысалы, қазіргі заманғы препараттарды қолданбай, инсульттан кейін қалпына келтіру кейде тәжірибеде кездесіп жатады.
Шын мәнінде, көрсетілген қалпына келтіру кезеңдері дұрыс емес. Бір рет инсульт алған адамдар өмір бойы оңалту кешенімен айналысуға мәжбүр, ал бұл өте қиын. Науқасты жүруге үйретумен қатар, тұрмыстық дағдыларды қалпына келтіруге арналған киіну, тамақтану, жеке гигиеналық процедураларды орындау секілді жаттығулар да жүргізіледі.
Инсульт алған адам жаттығуларды өз бетімен орындауға тырысуы керек, өйткені оның болашақ өмірі соған байланысты. Бұлшық еттер мен буындар пішінді сақтау үшін қозғалысты қажет етеді. Ал ақыл-ой жаттығулары мидың тез қалпына келуіне көмектеседі. Мүмкіндігінше тезірек оңалтуды бастау керек. Инсульт асқынуларының ауырлығы және әр адамның қалпына келтіру қабілеті айтарлықтай өзгереді. Мақсатты оңалту бағдарламасына қатысатын адамдар оны өзге адамдарға қарағанда әлдеқайда жақсы сезінеді. Қалпына келтіру бағдарламасы істің ерекшеліктерін ескере отырып құрастырылған, сондықтан нақты уақыт туралы айту мүмкін емес. Оңалтудың негізгі мақсаты – науқастың жағдайын жақсарту және қайта инсульттың алдын алу.
Кейбір факторлар қалпына келтіру процесін қиындатуы мүмкін. Мысалы, ілеспе аурулар көбінесе бүкіл терапияны баяулатады. Бірақ тәжірибе көрсеткендей, инсульттан кейін жоғалған физиологиялық және ақыл-ой қабілеттерін қалпына келтіруге әбден болады. Зақымдалған ми тіндері уақыт өте келе қалпына келеді, ал өлі нейрондардың орнын сау адамдар басады. Дегенмен бұл уақытты қажет етеді. Өкінішке орай, мұның қашан болатынын және мүлде болмайтынын алдын ала болжау өте қиын.
Құзыретті дәрігер барлық осы нюанстарды ескеріп, оларды туыстарына түсіндіреді және оңалту бағдарламасын жасауға көмектеседі.
Облыстық оңалту орталығы, міне, осы бағытта айтарлықтай қызмет жасап келеді. Орталықтың негізгі міндеті – сауықтыру, қалпына келтіру, мүмкін болатын бұзылуларды түзету және (немесе) зақымданған органның немесе ересектер мен балалардың мүгедектер жүйесінің жоғалған функцияларын өтеу, ықтимал мүгедектіктің алдын алу және дәрежесін төмендету, емдеудің алдыңғы кезеңінен оң динамиканы бекіту және өмір сапасын жақсарту, пациентті күнделікті және жұмыс қимыл белсенділігіне бейімдеу, пациент пен оның жақындарына психологиялық көмек көрсету.
Оңалтудан өту үшін тіркелген жердегі емханалар арқылы науқасты медициналық оңалту үшін жоспарлы жатқызу Емдеуге жатқызу бюросының порталы арқылы жүзеге асырылады. Белгіленген күні науқас және оған күтім жасайтын адам Оңалту орталығына қажетті талдауларымен және құжаттар тізбесімен келіп тіркеледі, содан кейін мультидисциплинарлық топқа өтеді. Онда аталған топтың маманы оңалту әлеуетін, оңалту диагнозын анықтап, оңалтудың жеке жоспарын әзірлейді.
Жамбыл облыстық оңалту орталығында ересектерді, балаларды, медициналық және коронавирус инфекциясынан кейінгі науқастарды оңалту орталықтары жұмыс істейді.
Орталықта толыққанды реаби-литациялық ем алу үшін барлық жағдай жасалған. Екі адамға арналған жайлы бөлмелер, балалардың ойнайтын бөлмелері, барлығы пациенттердің денсаулығына жағымды әсер етеді. Орталық ғимаратының тұрған жеріне шағын климаттық қолайлы орта қалыптасқан. Бір жағынан Талас өзені сарқырап ағып жатса, айналасындағы бау-бақша көздің жауын алады. Пациенттерге 5 рет үйлестірілген, құнарлы, дәрумендендірілген тағам беріледі. Жыл бойы көкөніс пен шырын, ал жаз бен күз мезгілдерінде жеміс-жидек үзілмейді.
Орталықта физиоемдеу бөлімшесі, электр және жарықпен емдеу (гальванизация, электрофорез, дарсонваль, ультрадыбыс, «Соллюкс» шамы, лазеротерапия, «Биоптрон» шамы, ультракүлгін сәулелендіру (УФО) АЖЖ терапия, магниттік тоқпен емдеу, динамикалық тоқтар, қысқа толқынды сәулелендіру (КУФ), сумен емдеу (тұз ваннасы, йодобромды ванна, інжу ваннасы, магнезиясы бар ванна, суасты массаж, циркулярлы душ, Шарко душы, көтерілетін душ), массаж кабинеттері (классикалық қолмен массаж, механикалық массаж), ингаляция және оттекті терапия кабинеттері, ЛФК кабинеті (кинезотерапия, жүгіру жолы, велотренажер), мануалды терапия кабинеті, шунгитотерапия кабинеті, парафино-озокерит аппликациясы, стоматологиялық кабинет, галотерапия-тұзды бөлмелер жұмыс бар.
Облыстық оңалту орталығында білікті мамандар да баршылық. Кешенді оңалту көмегін көрсету үшін мультидисциплинарлық команда құрылған. Онда дәрігер-координатор реабилитолог, физиотерапевт, инфекционист, пульмонолог, кардиоревматолог, гастроэнтеролог, нефролог, ЕДШ нұсқаушысы, психолог, эрготерапевт, күтім бойынша медбике, медициналық реабилитология бойынша даярлығы бар массажистер қызмет көрсетуде. Өйткені алдымызға қойылған міндеттердің орындалуы тікелей соларға байланысты. Емделушілерге сапалы медициналық реабилитациялық ем алуына және денсаулығын қайта қалпына келтіруіне барынша жағдай жасалуда.
Емделуге келген әрбір пациент денсаулығына аса зор мән беретін бірегей сауықтыру жүйесі ұлт болашағы үшін ары қарай жемісті еңбек ете беретін болады.
Динара Карибаева,
облыстық оңалту орталығының бас дәрігері