Гендерлік теңдік – бұл жынысына қарамастан, барлық адамдар үшін тең құқықтарды, міндеттер мен мүмкіндіктерді білдіретін ұғым. Бұл – этикалық мәселе ғана емес, сонымен қатар қоғам мен экономиканың тұрақты дамуының маңызды факторы. Бұл тұрғыда гендерлік теңдік тұрақты дамуға, әлеуметтік әділеттілікке және экономикалық өсуге қол жеткізудің негізгі аспектілерінің бірі ретінде қарастырылады.
Ғасырлар бойы әйелдердің қоғамдағы рөлі олардың отбасы мен қоғамдағы орны туралы дәстүрлі көзқарастармен шектелді. Көптеген мәдениеттерде әйелдер кемсітілді және екінші деңгейлі рөлдерге ауыстырылды. Алайда XIX ғасырдың аяғынан және әсіресе XX ғасырдың ортасынан бастап елеулі өзгерістер бола бастады. Феминистік қозғалыстар, дауыс беру құқығы және білім мен жұмысқа қол жеткізу үшін күрес гендерлік теңдік жолындағы маңызды кезең болды. Бүгінгі таңда кейбір елдерде айтарлықтай прогреске қол жеткізілгенімен, гендерлік теңсіздік әлі де өзекті мәселе болып қала береді. БҰҰ мәліметтері бойынша, әйелдер өмірдің әртүрлі салаларында, соның ішінде жұмысқа орналасу, білім беру, денсаулық сақтау және саяси қатысу сияқты кемсітушілікке тап болуда. Гендерлік теңдік экономикалық өсу мен тұрақты даму үшін маңызды. Зерттеулер көрсеткендей, әйелдердің жұмыс күшіне қатысуын арттыру экономикалық өнімділік деңгейін айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді. Дегенмен бұл мақсатқа жету үшін әйелдердің еңбек нарығында кездесетін кедергілерді жою қажет. Бұған кемсітушілік, жұмыс пен отбасылық жауапкершілікті теңестіру қажеттілігі жатады.
Гендерлік теңдік әлеуметтік әділеттілік үшін де маңызды. Гендерлік кемсітушілік зорлық-зомбылыққа, теңсіздікке және көптеген әйелдердің өз әлеуетін жүзеге асыру мүмкіндігінің болмауына әкеледі. Көптеген елдерде тұрмыстық зорлық-зомбылық, жыныстық зорлық-зомбылық және әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықтың басқа да түрлері өзекті күйінде қалып отыр. Бұл құбылыстар мен күресте қоғамдық сананы өзгертуге бағытталған білім беру бағдарламалары маңызды рөл атқарады. Ұлдар мен қыздарды бір-бірін құрметтеуге, келісім ұғымын және теңдіктің маңыздылығын түсінуге үйрету мәдени нормаларды өзгертіп, зорлық-зомбылықты азайтады.
Білім – гендерлік теңдікке ықпал ететін негізгі факторлардың бірі. Қыздар мен әйелдердің сапалы білімге қол жеткізуі олардың өмірі мен қоғамдастықтың өмірін өзгерте алады. Білім тек жұмысқа қабілеттілікті жақсартып қана қоймайды, сонымен қатар денсаулықты жақсартады, кедейлікті азайтады және байлықты арттырады. Қол жеткізген жетістіктерге қарамастан, әлем бойынша миллиондаған қыздар әлі де білім ала алмайды. Кейбір аймақтарда бұл мәдени және әлеуметтік теріс көзқарастарға, сондай-ақ қаржылық ресурстардың жетіспеушілігіне байланысты. Қыздардың білім алуына инвестиция салу – гендерлік теңдікке қол жеткізудің ең тиімді жолдарының бірі. Гендерлік теңдік – адам құқықтары мәселесі ғана емес, сонымен қатар тұрақты дамудың стратегиялық мүмкіндігі. Бұл мақсатқа жету үшін заңнамалық бастамаларды, білім беру бағдарламаларын және қоғамның белсенді қатысуын қамтитын кешенді көзқарас қажет. Гендерлік теңдік барлығының – мемлекеттердің, ұйымдардың, кәсіпорындардың және азаматтардың өздерінің бірлескен күш-жігерін талап етеді. Бірлескен күш-жігер арқылы ғана біз жынысына қарамастан, әрбір адам өз әлеуетін жүзеге асыруға тең мүмкіндіктерге ие болатын қоғам құра аламыз.
Арайлым Қадыр,
Тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына әлеуметтік-психологиялық кеңес беру кабинетінің психолог маманы,
Тараз қаласы